Τα ονόματα των δρόμων μιας πόλης δίνουν πάντα την ευκαιρία στον σκεπτόμενο άνθρωπο να φέρει στη μνήμη του ιστορικά ή μυθικά πρόσωπα , τόπους και ημερομηνίες που έχουν συνδεθεί με γεγονότα της ιστορίας ή έννοιες γραμματικώς αφηρημένες, αλλά συγκεκριμένες ως αξίες, με διαστάσεις ιδανικών (Ελευθερία, Δημοκρατία, Εθνική Αντίσταση κ.λ.π.).
Στην Ελλάδα συναντάμε το φαινόμενο, κυρίως τα μεταπολεμικά χρόνια, της μετονομασίας των δρόμων, με αποφάσεις των Δημοτικών Συμβουλίων, πολλές φορές χωρίς αιτιολόγηση. Αποφάσεις που λαμβάνονται από την πλειοψηφία Δημοτικών Συμβούλων, που δεν σέβονται τη βούληση παλαιότερων εκλεγμένων συναδέλφων τους. Η λήψη αποφάσεων μετονομασίας είναι δικαιολογημένη σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως π.χ. όταν η βούληση των παλαιών Συμβούλων ήταν προϊόν πειθαναγκασμού και όχι ελεύθερης σκέψης. Υπήρξαν τέτοια περιστατικά στο παρελθόν με διορισμένες διοικήσεις Δήμων. Ακόμη, δικαιολογημένη μπορεί να είναι μια μετονομασία δρόμου, όταν είναι προφανής η απαξίωση του ονόματος από τους δημότες. Η μετονομασία πάντως ενός δρόμου πρέπει να αποφασίζεται με τη δέουσα προσοχή. Οχι όπως έγινε τη δεκαετία του 1980 στον Δήμο Ζωγράφου, όπου η λεωφόρος Ισσού (πόλη στην οποία ο Μέγας Αλέξανδρος κατήγαγε περιφανή νίκη κατά την εκστρατεία για τον εκπολιτισμό του κόσμου της Ανατολής), μετονομάστηκε σε οδό Ούλαφ Πάλμε, δηλαδή όνομα αμφιλεγόμενης προσωπικότητας.
Στις περισσότερες περιπτώσεις έχουμε δυστυχώς μετονομασίες οδών με κριτήρια κομματικά ή ψηφοθηρικά. Σε άλλες πάλι περιπτώσεις έχουμε προτίμηση ονομάτων του συρμού της εποχής, χωρίς σοβαρή εξέταση των ιστορικών δεδομένων. Η τακτική αυτή έχει στερήσει την τιμή της οδωνυμίας από εξέχουσες προσωπικότητες της παιδείας (με την έννοια της πολιτισμικής καλλιέργειας) και από ήρωες αγωνιστές της ελευθερίας και της ακεραιότητας του κράτους ή της ανανεωτικής προσπάθειας του έθνους.
Στο Χαλάνδρι, στα μέσα της δεκαετίας του 1950 μετονομάστηκε η οδός Φειδίου σε οδό Καραολή και Δημητρίου. Πήρε δηλαδή τα ονόματα δύο ηρώων του απελευθερωτικού κατά των Βρετανών αγώνα της Κύπρου.. Ο Μιχαήλ Καραολής και ο Ανδρέας Δημητρίου απαγχονίστηκαν από τους Αγγλους στις 10 Μαΐου 1956 και τάφηκαν, για τον φόβο εκδηλώσεων υπέρ της ΕΟΚΑ, στον περίβολο των φυλακών. Η τότε Δημοτική Αρχή τίμησε τους ήρωες. Είναι ανάγκη και το σημερινό Χαλάνδρι να τους τιμά λέγοντας και κυρίως γράφοντας σωστά τα ονόματά τους που είναι Μ. Καραολής και Α. Δημητρίου και όχι «οδός Καραολή Δημητρίου» ή ακόμη χειρότερα «οδός Καρ. Δημητρίου» που εκλαμβάνεται και ως «Καρόλου Δημητρίου». Να το μάθει και ο συντοπίτης μας που ρώτησε: «Ποια είναι η οδός Δημητρίου, αλλά δεν θυμάμαι το επώνυμο;». Με πρώτη ευκαιρία θα πρέπει ο Δήμος να δώσει σε δυο οδούς τα ονόματα του Γρηγόρη Αυξεντίου, που σκοτώθηκε και του 19χρονου Ευαγόρα Παληκαρίδη, που απαγχονίστηκε κατά τον απελευθερωτικό αγώνα των Κυπρίων. Θα πρέπει ακόμη ο Δήμος, για να τιμήσει τις καλές τέχνες και μαζί τον «Χρυσό Αιώνα», να δώσει το όνομα του Φειδία, εφόσον παλαιότερα υπήρχε, σε μια νέα οδό. Ετσι οι νέοι θα διδάσκονται ποιος ήταν εκείνος που επόπτευσε την καλλιτεχνική ανύψωση όλης της Αττικής και που κατασκεύασε το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία στην Ολυμπία, ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου!
Η μετονομασία της οδού Βασιλέως Κωνσταντίνου στο Χαλάνδρι σε οδό Ανδρέα Παπανδρέου, κατά την προσωπική μας άποψη, ήταν ατυχής. Γιατί το παλαιό όνομα είχε δοθεί από εκλεγμένο Κοινοτικό Συμβούλιο σε ανάμνηση των νικηφόρων βαλκανικών πολέμων, όταν ο Κωνσταντίνος, σε σύμπνοια με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, είχαν οδηγήσει τον ελληνικό στρατό στην απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Αλήθεια, γιατί δεν υπάρχει οδός Ελευθερίου Βενιζέλου στο Χαλάνδρι; Ενώ υπάρχουν οδοί με ονόματα λουλουδιών ή ιστορικών προσώπων χωρίς προσφορά στο Εθνος ή έστω στο Χαλάνδρι. Μία οδός θα μπορούσε να μετονομαστεί, μετά αιτιολόγηση πειστική και άρα αποδεκτή.
Ο συντάκτης του παρόντος κειμένου είχε πολλές φορές εκφράσει στην προηγούμενη διοίκηση του Δήμου ορισμένες σκέψεις για ονοματοδοσία δρόμων. Τις ενέργειές μου αυτές τις νομιμοποίησε το ότι ζω στο Χαλάνδρι για 72 χρόνια (από το 1939), γνωρίζω την ιστορία του και διατέλεσα δημοτικός σύμβουλος με κομματική παράταξη αρχικώς και ως ανεξάρτητος στη συνέχεια (το τελευταίο το καταγράφω στα εύσημά μου). Μία από τις σκέψεις μου ήταν να δοθεί το όνομα του Στέφανου Τρουπάκη σε νέο δρόμο. Ο Τρουπάκης, ανθυποπλοίαρχος στο υποβρύχιο «Λ. Κατσώνης», έλαβε μέρος κατά τη γερμανική κατοχή, σε πολλές δύσκολες αποστολές με το υποβρύχιο, από τη βάση του στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Το υποβρύχιο κυβερνούσε ο Βασίλης Λάσκος (από την Ελευσίνα, «με την ψυχή κουρσάρου», θα γράψει ο Μ. Καραγάτσης). Ανάμεσα στη Σκιάθο και το Πήλιο, ένα γερμανικό πολεμικό εντόπισε το «Λ. Κατσώνης» και το «τραυμάτισε». Το υποβρύχιο αναδύθηκε και ο γερμανός κυβερνήτης ζήτησε να παραδοθεί το πλήρωμα. Τότε, ο Στ. Τρουπάκης και ο Βασ. Λάσκος άρχισαν να πυροβολούν τους Γερμανούς, προκαλώντας τους πολλά θύματα. Ο γερμανός κυβερνήτης της κορβέτας διέταξε τον εμβολισμό του υποβρυχίου. Αυτό ήταν το τέλος του Τρουπάκη και των συμπολεμιστών του. Πάλεψαν στα υγρά αλώνια της θάλασσας, όπως ταιριάζει στους ήρωες. Ο Καραγάτσης θα γράψει: «Τα οστά τους είναι για πάντα μπλεγμένα στα φύκια, ανάμεσα στο Πήλιο και τη Σκιάθο και τα μοιρολογούν τις αφέγγαρες νύχτες οι φώκιες στις θαλασσινές σπηλιές, στους “υπνούς”, όπως λέει ο Ομηρος».
Μια άλλη σκέψη για την υλοποίηση της οποίας αγωνιστήκαμε με τους Αιτωλοακαρνάνες του Χαλανδρίου, ήταν να δοθεί το όνομα της «Ιεράς Πόλεως» του Μεσολογγίου σε έναν μεγάλο δρόμο, αφού η από πολλά χρόνια κεντρική οδός Μεσολογγίου μετονομάστηκε σε «Γρηγ. Γυφτοπούλου».Ο τελευταίος ήταν προσωπικότητα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ήταν σωστό να δοθεί το όνομά του σε δρόμο του Χαλανδρίου, αλλά όχι να μετονομαστεί η οδός Μεσολογγίου.
Την αποκατάσταση αυτής της ονοματοδοσίας τη ζήτησε από την προηγούμενη διοίκηση του Δήμου, εκτός από μας, και το Δ.Σ. της Ιεράς Πόλεως του Μεσολογγίου. Τη ζητήσαμε και από τη σημερινή Διοίκηση και περιμένουμε. Για να δικαιωθεί ο τόπος και οι αγωνιστές, που ύμνησε στους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» ο Δ. Σολωμός. Ο τόπος όπου πήγε να αγωνιστεί ο Μπάιρον, εναντίον των βαρβάρων κατακτητών και άφησε εκεί τη τελευταία του πνοή. Στον τόπο, για τον οποίο ο Κ. Παλαμάς θα γράψει:
«…βωμός το μέτωπό σου!
Θυμάσαι; Μια φορά
στο ’γγίξαν και στ’ αγιάσαν
της Δόξας τα φτερά!»
Δρ. Φώτης Νόμπελης
