1) Σε τι διαφέρει ο «νόμος Παυλόπουλου» που θα ισχύσει σε αυτή την αναμέτρηση από εκείνον του 2009;
Οι εκλογές του 2009 διεξήχθησαν με τον λεγόμενο «νόμο Σκανδαλίδη» που ουσιαστικά είναι ο ίδιος με την τωρινή αναμέτρηση με μια μονάχα διαφορά: Το «μπόνους» των 40 εδρών στο πρώτο κόμμα που εφαρμόστηκε τότε αντικαταστάθηκε με «δώρο» 50 εδρών για τον πρώτο της επικράτειας. Ο «νόμος Παυλόπουλου» ψηφίστηκε το 2008 αλλά προβλεπόταν να ισχύσει στις μεθεπόμενες εκλογές, δηλαδή της Κυριακής 6 Μαϊου. Θα μπορούσε να εφαρμοσθεί και το 2009 αν είχε ψηφιστεί από διευρυμένη πλειοψηφία 180 βουλευτών, κάτι που δεν έγινε.
2) Ο σημερινός εκλογικός νόμος εξασφαλίζει εύκολα αυτοδυναμία στο πρώτο κόμμα;
Ψηφίστηκε σε περίοδο που ο δικομματισμός ήταν απόλυτα κυρίαρχος και πράγματι με το «μπόνους» στο πρώτο κόμμα επιδίωκε την εξασφάλιση μιας σχετικά άνετης αυτοδυναμίας με τα τότε ποσοστά των δυο «μεγάλων» κομμάτων. Υπό τις τωρινές συνθήκες η αυτοδυναμία καθίσταται όνειρο απατηλό ακόμα και με τις επιπλέον 50 έδρες, αφού θα μπορούσε να επιτευχθεί με ένα νούμερο ελαφρώς μεγαλύτερο από το 40% ή ακόμα και με 36%+, κάτω όμως από ορισμένες προϋποθέσεις.
3) Ο «νόμος Παυλόπουλου» ή «Σκανδαλίδη» είναι αναλογικότερος από τους προηγούμενους;
Με εξαίρεση το «μπόνους» στο πρώτο κόμμα που δίνει μια πλειοψηφική διάσταση, εν τούτοις στα μικρότερα κόμματα ο σημερινός εκλογικός νόμος εξασφαλίζει στις υπόλοιπες 250 έδρες την εκπροσώπηση που θα είχαν και με την απλή αναλογική. Το πρόβλημα δημιουργείται κυρίως στο δεύτερο πανελλαδικά κόμμα, το οποίο θα υποστεί αφαίμαξη εδρών προκειμένου να πάρουν τα μικρότερα τις αναλογούσες έδρες και ο πρώτος το «δώρο» των 50 επιπλέον βουλευτών.
4) Εχει σημασία η διαφορά μεταξύ των δύο πρώτων κομμάτων;
Απολύτως καμιά. Θεωρητικά, και με μια μόλις ψήφο διαφορά ο νικητής της αναμέτρησης μπορεί να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση.
5) Ας υποθέσουμε ότι ένα κόμμα πραγματοποιεί τη-με τα σημερινά δεδομένα-απίθανη υπέρβαση και πλησιάζει το κρίσιμο ποσοστό του 36% για την αυτοδυναμία. Από ποιους παράγοντες τελικώς θα εξαρτηθεί πόσο θα την πλησιάσει;
Εκτός του ποσοστού του στην επικράτεια ο κρισιμότερος παράγοντας αφορά στο πόσα κόμματα θα πιάσουν το όριο του 3% και θα εισέλθουν στη Βουλή και επομένως και πόσα θα μείνουν εκτός. Οσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό των κομμάτων που δεν μπαίνουν στο κοινοβούλιο, τόσο πιο πιθανή φαντάζει η αυτοδυναμία. Αν, για παράδειγμα, τα εκτός Βουλής μικρότερα κόμματα αθροίσουν περίπου 3%, τότε απαιτείται ποσοστό ασύλληπτο με τα διαθέσιμα στοιχεία μας για τον στόχο της αυτοδυναμίας, δηλαδή μεγαλύτερο του 40%. Συνήθως τα κόμματα που μένουν εκτός της Βουλής αγγίζουν συνολικά το 4-5% που και πάλι καθιστά απαγορευτική την αυτοδυναμία. Σε υποθετική περίπτωση όμως που δεν έφθαναν το 3% κόμματα τα οποία άθροιζαν 10 ποσοστιαίες μονάδες το όριο για την αυτοδυναμία θα κατέβαινε σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα όπως αναφέραμε πιο πάνω. Φυσικά, σε μια πολυκομματική Βουλή των οκτώ ή και δέκα κομμάτων όπως φανερώνουν τα δημοσκοπικά ευρήματα η αυτοδυναμία αποκλείεται.
6) Από τι εξαρτάται ο αριθμός των εδρών που θα εξασφαλίσει κάθε κόμμα;
Από το πανελλαδικό ποσοστό του και από το πόσα κόμματα θα εισέλθουν στη Βουλή. Δεν υφίστανται οι παλιότερες κρίσιμες περιφέρειες και ούτε έχει σημασία πόσες μονοεδρικές θα κατακτήσει ο καθένας, αφού τελικώς ο νικητής θα πάρει το «μπόνους» των 50 εδρών ό,τι κι αν γίνει και ο δεύτερος, ακόμα και αν έχει πάρει όλες τις μονοεδρικές, θα του αφαιρεθούν έδρες από αλλού προκειμένου να πάρουν και οι μικρότεροι σχηματισμοί τις έδρες που τους αναλογούν.
7) Οι έδρες που κατοχυρώνονται στα κόμματα στην πρώτη κατανομή, πιάνοντας δηλαδή το εκλογικό μέτρο, μπορεί να αλλάξουν χέρια στη συνέχεια;
Σε καμιά περίπτωση. Οπου κάποιο κόμμα ξεπεράσει το εκλογικό μέτρο κατοχυρώνει τις ανάλογες έδρες και έτσι αποκλείεται να παρουσιαστούν στρεβλώσεις του παρελθόντος με κόμματα που π.χ. στη Λέσβο έπαιρναν 39% και δεν εκπροσωπούνταν, ενώ στην ίδια περιφέρεια εξέλεγαν βουλευτή σχηματισμοί με το ¼ της εκλογικής δύναμης εκείνου χωρίς εκπρόσωπο.
8) Υπάρχει ακόμα η λεγόμενη ρήτρα του +1;
Οχι, έχει καταργηθεί ήδη από το 2009 και το εκλογικό μέτρο υπολογίζεται διαιρώντας τα έγκυρα ψηφοδέλτια με τον ακριβή αριθμό των εδρών.
9) Τι συμβαίνει στις μικρές περιφέρειες που εκλέγουν έναν, δύο και τρεις βουλευτές;
Πρόκειται για 26 ελάσσονες περιφέρειες στις οποίες δεν υπάρχει περίπτωση να παρατηρηθούν παράδοξα. Στις μονοεδρικές εξακολουθεί να ισχύει το πλειοψηφικό σύστημα, δηλαδή ο πρώτος στην περιφέρεια παίρνει και την έδρα. Στις διεδρικές οι δύο πρώτοι μοιράζονται από μια έδρα. Στις τριεδρικές παίζει ρόλο μόνο το τοπικό αποτέλεσμα. Ενδέχεται κάποιο από τα μικρότερα κόμματα που θα παρουσιαστεί ισχυρό να εξασφαλίσει έδρα κι εκείνο, ειδάλλως ο πρώτος λογικά μπορεί να πάρει δυο έδρες.
10)Πού θα παρατηρηθούν τα παράξενα εκλογικά φαινόμενα σε αυτή την αναμέτρηση όσον αφορά την κατανομή των εδρών;
Εκεί που όλοι θα εκπλαγούν με τις παραδοξότητες θα είναι οι 16 τετραεδρικές και οι πενταεδρικές περιφέρειες. Αφού στις περιφέρειες μέχρι τρεις έδρες αποκλειστικό ρόλο παίζει η τοπική δύναμη των κομμάτων, το «μπόνους» των 50 εδρών θα δοθεί κατά κύριο λόγο στις περιφέρειες με τις τέσσερις και τις πέντε έδρες. Στις ακόμα μεγαλύτερες το εκλογικό μέτρο είναι ιδιαίτερα χαμηλό και εκεί θα αποκτήσουν την πλειονότητα των εδρών τους τα μικρότερα κόμματα, μην αφήνοντας στον πανελλαδικό νικητή και πολλές για να συμπληρώσει το «μπόνους» του. Από την άλλη πλευρά, ο δεύτερος πανελλαδικά που θα έχει συγκεντρώσει αρκετές έδρες στις ολιγοεδρικές αλλά και στις μεγάλες περιφέρειες δεν θα έχει άλλο περιθώριο να πάρει έδρα και αλλού, αφού θα έχει καταλάβει τις έδρες που του αναλογούν, αν μάλιστα, όπως προβλέπεται, το δεύτερο κόμμα πλησιάσει απλώς το 20%. Τότε τα πράγματα γι’ αυτό γίνονται ακόμα δυσκολότερα, γιατί ενδέχεται να μην πιάνει το εκλογικό μέτρο σε καμιά από τις περιφέρειες των τεσσάρων και πέντε εδρών, όπως άλλωστε και τα «μικρά» κόμματα. Ετσι, το βράδυ των εκλογών μπορεί να παρατηρήσουμε την απόλυτη διαστρέβλωση της θέλησης του εκλογικού σώματος, με τον πανελλαδικό νικητή να κατακτά όλες τις έδρες σε μια τετραεδρική περιφέρεια ακόμα και τρίτος και με ποσοστό 10%!!!
11) Οσες έδρες μείνουν αδιάθετες από την πρώτη κατανομή μπορεί να διεκδικηθούν από τα μικρότερα κόμματα;
11) Οσες έδρες μείνουν αδιάθετες από την πρώτη κατανομή μπορεί να διεκδικηθούν από τα μικρότερα κόμματα;
Ναι, και μάλιστα η διάθεση των εδρών μετά την πρώτη κατανομή θα αρχίσει από το κόμμα με το μικρότερο υπόλοιπο και θα συνεχιστεί προς εκείνα με τα μεγαλύτερα, μέχρι να συμπληρωθούν οι έδρες που δικαιούται κάθε μικρό κόμμα βάσει του ποσοστού του (εννοείται αν έχει περάσει το φράγμα του 3%).
11)Αν επαληθευτούν τα προγνωστικά και δεν υπάρξει αυτοδυναμία, τότε τι μπορεί να συμβεί την επόμενη μέρα;
12) Μπορεί να σχηματιστεί κυβέρνηση συνεργασίας μεταξύ των δύο μεγαλύτερων κομμάτων, τα οποία, αναλόγως της επίδοσής τους μπορεί να διαθέτουν μαζί ισχνή ή και ισχυρή αυτοδυναμία στη νέα Βουλή. Αν δεν αθροίζουν 151 βουλευτές τότε οδηγούμαστε μάλλον πάλι σε εκλογές, αφού η άλλη λύση είναι ο πρώτος ή ο δεύτερος να συμπράξουν με τα μικρότερα κόμματα, που δεν είναι βέβαιο πως επιθυμούν όλα μια τέτοια συνεργασία-άλλωστε ήδη κάποια το έχουν δηλώσει πως θα αρνηθούν κατηγορηματικά. Η λύση που πρότεινε ο κ. Τσίπρας για μετεκλογική συνεργασία δεν περιλαμβάνει ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, ενώ αποκλείεται λογικά να συμμετέχει στο εγχείρημα και η κυρία Παπαρήγα. Καθόλου σίγουρο δεν είναι πως θα αποδεχθεί την πρόταση η ΔΗΜ.ΑΡ., ενώ ο κ. Καμμένος και η κυρία Μπακογιάννη (αν έχει κατορθώσει να μπει στη Βουλή) μόνο πιθανό δεν είναι να επαληθεύσουν το σενάριο συνεργασίας του τρίτου με τα μικρότερα κόμματα. Αν φθάσουμε εκ νέου σε κάλπες, τότε θα προκηρυχθούν άμεσα πάλι εκλογές σε 22 μέρες χωρίς όμως σταυρό προτίμησης αλλά με λίστα όπως προβλέπει ο νόμος.
12)Συμπερασματικά, ο εκλογικός νόμος με τον οποίον θα διεξαχθούν αυτές οι εκλογές κρίνεται γενικώς άδικος;
Στο πρώτο κόμμα δίνεται «μπόνους» 50 εδρών ακόμα κι αν το ποσοστό του υπολείπεται αισθητά εκείνου που χρειάζεται για την αυτοδυναμία (37%+). Επίσης ο πρώτος μπορεί να απέχει μια ψήφο από τον δεύτερο και να λάβει πάλι το «μπόνους». Σύμφωνα με τα παραπάνω ο εκλογικός νόμος είναι άδικος και προκαλεί ακραίες στρεβλώσεις (αναφερθήκαμε παραπάνω). Σε ό,τι αφορά τα μικρότερα κόμματα, οι 250 έδρες μοιράζονται αναλογικά και σε αυτό το σημείο ο «νόμος Παυλόπουλου» μοιάζει περισσότερο δίκαιος.
Αρης Νόμπελης, πολιτικός αναλυτής
